Als beter méér wordt. Van zelfverheffing naar zelfoptimalisatie

De drang meer te worden dan men aanvankelijk is, is even oud als de mens zelf, maar werd voor het eerst expliciet geformuleerd door de Grieken. Socrates, Plato en Aristoteles zijn in dat opzicht de eerste antropotechnische ondernemers – ontwikkelaars van een systematisch verheffingsprogramma – om de term van Peter Sloterdijk te gebruiken. Met name Aristoteles ziet geluk als het resultaat van een permanente oefening van de deugden om de eigen mogelijkheden te verwerkelijken. Het Christendom heeft de zelfverheffingsimperatief een transcendent karakter gegeven door de navolging van Christus tot voorwaarde voor het eeuwig heil te maken.

Met de verlichting heeft de mens zijn ideaal niet alleen terug in de wereld gelegd, maar is het gaandeweg meerstemmig geworden. Het einde van het burgerlijk humanistisch vormingsideaal aan het begin van de eerste wereldoorlog markeert daarin het definitieve afscheid van een verheffingsprogramma met breed normatief potentieel. Toch kende geen eeuw meer programma’s voor een nieuwe, verbeterde mens dan de 20ste eeuw, van de Coubertin’s Olympisch atleticisme, via de totalitaire visies van de Nazi’s en de communisten tot aan de anti-authoritaire pedagogieën die in de nasleep van mei ’68 onstonden. 

Aan het begin van de 21ste eeuw lijkt er voor het eerst in honderd jaar terug meer convergentie in dergelijke programma’s te komen; alleen, het oude verheffingsideaal heeft zich omgevormt tot een optimalisatieideaal dat de mens steeds meer als functioneel mechanisme opvat waarvan het rendement maximaal moet zijn. 

Na twee sessies zal je vertrouwd zijn met de meest kenmerkende manifestaties van dit nieuwe optimalisatiedenken en met de (filosofische) wortels van deze evolutie. Daarnaast zal je inzicht krijgen in enkele manieren waarop denkers als Nietzsche, Heidegger en  Foucault  kunnen worden ingezet om dit optimalisatiedenken te deconstrueren en tegen te gaan.

Dit is een online activiteit via het programma Zoom. Je kan die dus volgen van bij je thuis! Enkele dagen op voorhand krijg je via mail de link toegestuurd om deel te nemen. Bestaat je activiteit uit meerdere sessies, dan gebruik je steeds dezelfde link. Hou deze dus goed bij. In de meeste gevallen worden de online sessies opgenomen – dit gebeurt in overleg met de docent – waarna je de activiteit gedurende een bepaalde periode kan herbekijken op ons digitaal leerplatform. Je deelname wordt als goedkeuring gezien voor deze opname. Nog niet vertrouwd met Zoom? Dan kan je hier het stappenplan bekijken!